Baas, leider of begeleider?

Voor leidinggeven wordt je meestal niet opgeleid. Het is net als kinderen opvoeden, je moet het maar gewoon doen. Er wordt voor je beslist of je er geschikt voor bent en dan ga je aan de gang. Je twijfelt dan vaak. Hoe moet ik het doen? Kan ik het wel? Natuurlijk zijn er cursussen, trainingen. Je krijgt goede raad van jouw leidinggevende, van collega’s. Allemaal goed bedoeld. Maar wat voor leider ben jij van nature? Wat past bij jou?
Allemaal vragen, die er voor zorgen dat je twijfelt bij de uitvoering van je taak als leidinggevende. Dat is niet prettig en ook niet goed.
Ik doe hierbij een poging om op een heldere, eenvoudige manier de verschillende mogelijkheden op een rijtje te zetten.

Als leidinggevende zijn er 3 mogelijke rollen voor je te onderscheiden:

• De rol van baas
• De rol van leider
• De rol van begeleider

Wat is het gedrag en wat gebeurt er bij het vervullen van die verschillende rollen?

Baas

Als baas sta je boven de groep aan wie je leiding geeft. Zo stel je je ook op. Jij bent degene die zaken regelt. Je maakt aan je mensen duidelijk wat je verwacht dat ze doen, hoe ze hun werkzaamheden dienen te verrichten. Je stelt vast wanneer ze taken gerealiseerd moeten hebben. Je bent duidelijk in de hiërarchie en laat dat ook blijken. Je controleert regelmatig of alles gaat zoals het de bedoeling is, zowel tijdens het proces als ook bij het eindresultaat. Je weet precies wat er gebeurt. Jij bent dus echt de baas. Je geeft leiding op basis van macht. Jij hebt de taak gekregen om leiding te geven en daar ontleen je je macht aan. Duidelijk en op zich niets mis mee. Als deze rol goed uitgevoerd wordt creëert het duidelijkheid voor jezelf en voor je medewerkers. Iedereen weet waar hij of zij aan toe is.

Leider

Als leider ben jij degene die de visie heeft. Je laat dat ook merken aan je medewerkers. Jij laat ze merken dat je inzicht hebt, dat je weet waar het heen gaat. Je laat de stip aan de horizon zien. Je geeft aan je mensen in grote lijnen weer wat je van ze verwacht en laat ze vervolgens zelf initiatieven ontplooien om dat dan te vertalen in hoe ze hun dagelijks werk doen. Je houdt je maar beperkt bezig met het proces en je kijkt vooral naar de resultaten en beoordeelt dan of e.e.a. goed is gegaan. Jij bent degene die je medewerkers inspireert, motiveert. Je bent betrokken bij je medewerkers. Je weet wat ze bezig houdt, wat belangrijk voor je is. Empathie en bevlogenheid zijn belangrijke eigenschappen van je. Je bent optimistisch. Je ziet kansen en laat dat ook blijken.

Begeleider

In deze rol ben jij degene die er voor zorgt dat je medewerkers optimaal hun werk kunnen doen. In feite faciliteer jij meer dan dat je echt leiding geeft. Je staat  tussen de mensen in en zo stel je je ook op. Je voelt je een van hen en zo gedraag je je ook. Doelen en taken stel je gezamenlijk met je medewerkers vast. Je laat hen onderdeel zijn van dat proces. Vervolgens creëer jij de meest optimale omstandigheden om die doelen te kunnen bereiken. Je laat mensen hun taken heel zelfstandig uitvoeren, maar houdt wel de vinger aan de pols tijdens de processen zodat je weet wanneer je iets moet doen, iets moet veranderen of toevoegen. Je bent sterk bij je mensen betrokken. Je weet precies wat er moet gebeuren en je bent op de hoogte van de details, ook van de mogelijke voetangels en klemmen. Je leeft mee, je bent realist.

Als je dit gelezen hebt, ben jij nu aan zet.

Welke rol past bij jou en welke rol past bij jouw omstandigheden?

Consequenties

Want daar draait het om. Alle 3 de rollen zijn goed of liever gezegd kunnen goed zijn. Maar ze hebben wel alle drie hun consequenties.

• Bij de rol van baas, betekent het dat je veel zelf controleert. Het betekent ook dat alle initiatieven voor veranderingen, voor verbeteringen, van jou moeten komen. Je zit boven op de processen. Je houdt je in mindere mate met de mensen zelf bezig. Je houdt afstand.
• Bij de rol van leider laat je veel aan jouw mensen over. Jij bent degene die het overzicht houdt. Je houd je ook bezig met de buitenwereld, met externe factoren. Je gedraagt je als een generalist. Dat betekent wel dat je medewerkers moet hebben die deze zelfstandigheid ook aan kunnen, zowel qua kennis als mentaliteit.
• Bij de rol van begeleider functioneer je in de groep. Je bent minder een individualist. Als je werkt met hoog opgeiden medewerkers, is dit vaak een rol die daar goed bij past. Democratie en inspraak zijn voor jou en je medewerkers belangrijk.

Speel je altijd dezelfde rol?

Dat kan, maar als je jouw taak als leidinggevende optimaal wil vervullen, als je tot een optimaal resultaat wil komen, dan moet je een soort kameleon zijn. Je moet je aan kunnen passen aan de omstandigheden, aan de situatie waarin jij, jouw medewerkers of je organisatie verkeren.

1 van de 3 genoemde rollen zal ongetwijfeld het beste bij jou persoonlijk passen. Bij degene die jij op dit moment bent. Maar een acteur kan ook heel overtuigend een rol spelen die heel anders is dan hij zelf. Als je dat wilt, voldoende flexibel bent en het aandurft, kan jij ook de andere rollen vervullen. Het zal je wat meer energie kosten, maar het resultaat zal je veel voldoening geven.

Bij welke situatie hoort nu welke rol?

Zonder daarbij uitputtend te willen zijn, kan ik wel een paar situaties schetsen die bij de verschillende rollen horen:

Baas: werkt goed bij nog niet ingewerkte leidinggevenden, bij resultaten die op korte termijn gerealiseerd moeten worden, bij conflict situaties.

Leider: bij organisaties die in ontwikkeling zijn, bij situaties die sterk beïnvloed worden door externe factoren, bij veranderingsprocessen.

Begeleider: bij situaties waarbij doelen en processen gecompliceerd zijn, bij teams die bestaan uit hoog opgeleide, intelligente mensen.

Samengevat kan je zeggen dat je in eerste instantie dient te bepalen welke rol het beste bij jou past en in tweede instantie kan je bepalen in welke situatie je verkeert en welke rol daarbij optimaal zou zijn. Het vinden van de goede mix zal je dan het beste resultaat opleveren.

---